Surinaamse uitvaart

Er bestaat niet één typische Surinamer. In Suriname wonen Creolen, Hindoestanen, moslims, Chinezen, Javanen en Indianen. Elke traditie kent de eigen religie en rituelen. De Surinaamse gemeenschap in Nederland telt ongeveer 350.000 mensen. Surinamers staan bekend om hun uitbundige uitvaartrituelen. Deze tekst beperkt zich tot deze Creoolse rituelen.

Het Surinaamse geloof

De meeste mensen uit Suriname kennen een christelijk geloof en behoren tot de Rooms-Katholieke Kerk, de Nederlands Hervormde Kerk of de Evangelische Broedergemeente. Het geloof kent echter ook vaak invloeden vanuit de wintireligie, een religie die van oorsprong uit Afrika komt. De meeste christelijke creolen zullen deze elementen echter zien als een onderdeel van hun christelijk geloof en dit niet direct als winti bestempelen. Naast christenen kent Suriname ook veel moslims en hindoes.

Visie op de dood

Christelijke Creolen geloven in een leven na de dood. De geest van de overledene zal na het overlijden terugkeren naar God. Vanuit de wintireligie wordt er echter ook geloofd dat de geest van de overledene nog een tijdje rondzwerft op de aarde. Door middel van rituelen wordt de geest in toom gehouden en uiteindelijk gestimuleerd om de aarde te verlaten. Deze rituelen gaan gepaard met veel zang en dans, een bekend element uit de Surinaamse uitvaart.

Een uitvaart zonder voorbereiding

Voor de uitvaart wordt er niets vooraf geregeld, zelfs de kist wordt pas gemaakt na het overlijden. De uitvaart ligt in handen van een comité van grafpriesters. Het huis van de voorouders dient als mortuarium waar de overledene wordt opgebaard. Er wordt dag en nacht gewaakt bij de overledene. Dit waken gaat gepaard met zang en dans om de geest tevreden te houden. Het lichaam blijft daar tot de dag van de begrafenis.

De aflegvereniging

In Suriname wordt het afleggen van de overledene gedaan door leden van de aflegvereniging, afgevaardigden van de verschillende kerken. Je kunt alleen lid worden van de aflegvereniging als je daarvoor gevraagd wordt. De taken van de vereniging bestaan uit het ritueel reinigen van het lichaam. Hoe dit precies in zijn werk gaat is geheim, het is niet toegestaan om deze geheimen naar buiten te brengen. Vanwege de geheimhoudingsplicht praten de leden nooit inhoudelijk over hun werk. De Surinaamse aflegverenigingen zijn ondergebracht in de Landelijke Federatie van Surinaamse Aflegverenigingen (LFSA).

Creoolse uitvaartrituelen

Een bekend element uit de Creoolse uitvaart is de plaats die zang en dans inneemt. Met westerse ogen bekeken kan een Surinaamse uitvaart zelfs feestelijk aandoen. Wanneer de overledene van het huis naar de rouwzaal wordt gebracht, gaat dit gepaard met traditionele liederen en de krepsi-pas. De krepsi-pas is een paradedans waarbij men onregelmatige danspassen maakt. Vanuit de overlevering wordt dit gedaan om kwade geesten te verwarren. Tijdens de uitvaart zelf is er veel ruimte voor toespraken, zang en gebed. Aan het eind van de dienst loopt iedereen langs de kist voor een laatste groet. Hierbij krijgen emoties alle ruimte.

De begrafenis

De begrafenis vindt plaats op een andere dag dan de rouwbijeenkomst die hierboven wordt omschreven. Voorafgaand aan de begrafenis is er een kleine ceremonie met de naaste familie. Vervolgens verlaat de overledene het rouwcentrum en wordt hij via zijn woning (voor een laatste groet) naar de begraafplaats gebracht. In de aula volgt een gebedsdienst. Alle aanwezigen volgen de kist na de dienst in een lange rij zingend naar het graf. Aan het graf spreekt de dominee de zegen uit.

Herdenken van de overledene

Acht dagen na de begrafenis vindt er een herdenkingsbijeenkomst plaats in het huis van de voorouders. Bij deze bijeenkomsten staan zang, dans, eten en drinken centraal. Vanuit de wintireligie wordt geloofd dat de geest van de overledene ook aanwezig is en dat deze vrolijk gestemd moet worden met eten en drinken. Na zes weken wordt de periode van rouw officieel afgesloten met een laatste rouwbijeenkomst.

Rouw

Na de begrafenis volgt er voor de partner een langere periode van rouw. De vrouw knipt het haar kort en draagt gedurende een half jaar geen make-up of sieraden. Een weduwnaar draagt een zwarte baret op het hoofd en een zwart koord om de hals. Deze uitingen van rouw hebben een sociale functie: het is direct zichtbaar dat iemand kort geleden een dierbare is verloren.

Uitvaartrituelen van de Boslandcreolen (Marrons)

De religie van de Boslandcreolen wijkt enigszins af van die van de Stadcreolen zoals hierboven beschreven. De rituelen en gebruiken zijn meer gebaseerd op de wintireligie en kent duidelijke voorschriften rondom ziekte en sterven. Zo mag de partner van een zieke niet bij het sterven aanwezig zijn en wordt deze ook buitengesloten tijdens de begrafenis. Het is ook gebruikelijk dat men zittend sterft, liggend sterven is een zonde en zou een teken van veronachtzaming zijn. Iemand die gaat sterven wordt voortdurend door iemand ondersteund en vastgehouden, sterven doe je nooit alleen.

Begraven of cremeren

Surinamers kiezen vanuit hun christelijke geloof vrijwel altijd voor een begrafenis en niet voor een crematie. Dit heeft te maken met het geloof in de wederopstanding wanneer Jezus terug op aarde keert. Het is niet gebruikelijk om het graf na de begrafenis te bezoeken. De begraafplaats wordt alleen betreden wanneer er iemand wordt begraven of er een andere officiële ceremonie plaatsvindt. Men gaat er dus niet naartoe om iemand te gedenken.

Een traditionele Surinaamse uitvaart in Nederland

Een traditionele uitvaart waarin de rituelen van de wintireligie worden uitgevoerd is in Nederland niet mogelijk. Zelfs wanneer men dat zou willen beschikt de huidige generatie in Nederland over te weinig kennis om een dergelijke uitvaart goed uit te voeren. Het komt daarom regelmatig voor dat een overledene voor de begrafenis naar het geboorteland wordt gerepatrieerd. Binnen de regels van de Nederlandse wet is een christelijk Creoolse uitvaart in Nederland echter goed te realiseren.

Een Surinaamse uitvaartverzekering

Wanneer u in Nederland een Surinaamse uitvaart wilt organiseren, kunt u bij een Nederlandse uitvaartverzekeraar terecht voor een kostenpolis. U kunt zich dan voor een bepaald bedrag verzekeren waaruit u de specifieke kosten van de uitvaart betaalt. Er zijn ook uitvaartverzekeringen die een repatriëring van het lichaam naar Suriname en de uitvaart in Suriname vergoeden. De verschillende uitvaartverzekeraars informeren u graag over de mogelijkheden, dit kan per verzekeraar verschillen.